List biskupa Gloucester do arcybiskupa Canterbury załączony do raportu komisji powołanej do rozmów z Kościołem Finlandii (zgodnie z 38. rezolucją Konferencji Lambeth z 1930 r.).
Pałac Gloucester, 25 lipca 1934 roku
Wielebny Księże Arcybiskupie,
Przesyłając Waszej Łaskawości poniższe sprawozdanie z naszego spotkania z przedstawicielami Kościoła Finlandii w Helsinkach, chciałbym skorzystać z okazji i przedstawić Waszej Łaskawości krótką relację z konferencji.
Przede wszystkim chciałbym powiedzieć, jak bardzo gościnnie i miło zostaliśmy przyjęci przez Kościół Finlandii. Konferencja odbyła się w hotelu Strand w Brändö, położonym nad brzegiem morza na jednej z pięknych zalesionych wysp otaczających port w Helsinkach. Zostaliśmy przyjęci przez Prezydenta Republiki, a cała delegacja zjadła obiad z brytyjskim ministrem. Mieliśmy też czas, aby zapoznać się z działalnością Kościoła w Finlandii. W poniedziałek wieczorem przed konferencją odbyło się specjalne nabożeństwo w kościele św. Pawła, bardzo pięknej nowej bazylice, w której zgromadziło się ponad 1000 osób, prawie w całości z klasy robotniczej. Były dwa kazania - jedno wygłoszone przez biskupa Lehtonena, a drugie przez doktora Ravena. Zostaliśmy zabrani na wizytę w bardzo pięknym Domu Diakonis, do którego należy około 400 wyszkolonych diakonis (w Finlandii pracuje ich łącznie ponad 1000), a także odwiedziliśmy piękny i interesujący stary kościół na wsi, gdzie ponownie miało miejsce bardzo duże zgromadzenie, a kazanie wygłosił dziekan Chichester. Biskup Lehtonen i ja, po zakończeniu konferencji, udaliśmy się do arcybiskupa, który jest w złym stanie zdrowia i mieszkał w swoim wiejskim domu położonym, jak wszystkie takie domy w Finlandii, nad jeziorem.
Odnieśliśmy wrażenie, że Kościół w Finlandii ma bardzo silny wpływ na ogromną rzeszę ludzi, którzy są również bardzo zainteresowani sprawami Kościoła.
Ważną rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę odnośnie konferencji, jest to, że było na niej obecnych kilka osób, które nie były w Lambeth - biskup Kaila z Wiipuri, biskup Max von Bonsdorff z diecezji Porvoo, dr Tarkkanen (który nadzoruje zagraniczne misje Kościoła), dr Mannermaa, dziekan Oulu i profesor Gulin z Uniwersytetu Helsińskiego. Większość z nich reprezentowała tradycyjną szkołę teologiczną w Finlandii; byli bardzo przyjaźni podczas całej konferencji i chętnie i całym sercem zaakceptowali nasze wnioski.
Zbadaliśmy już dokładnie teologiczne stanowiska obu Kościołów, w szczególności w odniesieniu do wiary chrześcijańskiej i sakramentów, i doszliśmy do wniosku, jak Wasza Łaskawość wie, że istnieje między nimi zasadnicza jedność.
Konkretne punkty, wokół których toczyła się dyskusja, to przede wszystkim usprawiedliwienie z wiary. Kościół Finlandii, podobnie jak wszystkie Kościoły luterańskie, kładzie znacznie większy nacisk na tę doktrynę niż my; w istocie jest ona podstawą ich życia religijnego. Anglikańskie sformułowania doktrynalne były całkiem zadowalające, ale uznano, że w tej kwestii mentalność dużej części Kościoła Anglii różni się od tej w Finlandii. W dawnych czasach istniało wiele silnych wpływów pietystycznych. Uznając różnicę poglądów i pobożności w obu Kościołach, byliśmy w stanie dojść do zadowalającej deklaracji teologicznej na ten temat.
Luterańska forma konfirmacji spotyka się od czasu do czasu z ostrą krytyką. Utrzymuje się, że nie jest ona w żaden sposób tożsama z obrządkiem anglikańskim. Zwrócono uwagę, że Konferencja Lambeth zdecydowanie unikała domagania się porozumienia w odniesieniu do konfirmacji i wydaje się to mądrym posunięciem, ponieważ nie ma obrzędu, co do którego istniałyby większe różnice między chrześcijanami. Nie wydaje się wszakże sprawiedliwym twierdzenie, że obrzęd w Kościele Finlandii nie ma podobieństwa do naszej własnej konfirmacji. Chociaż ceremonia nałożenia rąk jest używana tylko sporadycznie, nabożeństwo zawiera modlitwę, która obejmuje bardzo podobne intencje do naszej [formy konfirmacji] i nawiązuje do daru wytrwałości i wzmocnienia przez Ducha Świętego.
Nasze główne dyskusje dotyczyły kwestii urzędu kościelnego. Istnieją dwie trudności. Pierwsza (która, jak sądzę, jest dobrze znana) polega na tym, że w 1884 r. wszyscy biskupi w Kościele Finlandii zmarli w tym samym czasie i sukcesja episkopalna została przerwana. Nie było wtedy możliwe uzyskanie pomocy biskupów z zewnątrz w celu kontynuowania sukcesji. Uznaliśmy, że nie jest konieczne omawianie sytuacji biskupów, którzy w takich okolicznościach nie zostali właściwie konsekrowani, ponieważ stopniowo stało się jasne, że członkowie konferencji byli gotowi zalecić, aby w miarę możliwości wszelkie nieprawidłowości zostały naprawione, a biskupi ze Szwecji i Anglii zostali zaproszeni do wzięcia udziału w przyszłych konsekracjach. Warto zauważyć, że arcybiskup Uppsali wziął udział w konsekracji biskupa Lehtonena. Jego konsekratorami byli biskup Wiipuri, działający w imieniu arcybiskupa Turku, biskup Porvoo i arcybiskup Uppsali. Mogę dodać, że w konsekracji nowego biskupa Estonii wezmą udział arcybiskup Uppsali i biskup Lehtonen.
Znacznie poważniejszą kwestią jest prawo kanoniczne Kościoła Finlandii, które pozwala dziekanowi diecezji na wyświęcenie [biskupa] podczas wakatu. Strona fińska wyjaśniła powody, które spowodowały przyjęcie tego przepisu; my zaś podkreśliliśmy znaczenie, jakie Kościół Anglii przywiązuje do święceń biskupich.
Zapytano nas, jaka jest oficjalna nauka o "sukcesji apostolskiej". W odpowiedzi wskazałem, że termin "sukcesja apostolska", o ile mi wiadomo, nie występuje w żadnym oficjalnym dokumencie Kościoła Anglii, natomiast pojęcie to można wydedukować z reguł związanych z ordynacją duchownych. Odniosłem się też dość obszernie do oświadczenia na temat posługi [duchownego] w raporcie Komitetu ds. Jedności na Konferencji Lambeth w 1930 roku, cytując w szczególności znaczną część stron 114-116. Podkreśliłem wielkie znaczenie sukcesji jako zewnętrznego znaku chrześcijańskiej ciągłości i jedności oraz potrzebę zjednoczonej posługi, wskazując jednocześnie na stwierdzenie: "Stanowczo oświadczamy, że nie kwestionujemy duchowej rzeczywistości posług sprawowanych obecnie we wspólnotach nieepiskopalnych". Wszyscy przedstawiciele byli gotowi uznać wartość sukcesji apostolskiej w odniesieniu do ciągłości i jedności.
Jeśli chodzi o kanon zezwalający w nagłych wypadkach na ordynację dokonywaną przez prezbitera, wskazano, że niezwykle trudno byłoby go zmienić. Jest to część prawa państwowego, a także prawa kościelnego, a poradzenie sobie z nim byłoby trudniejsze niż dla Kościoła Anglii uchwalenie nowego modlitewnika [Prayer Book]. Podkreślono, że zwyczaj ten znajdował zastosowanie tylko okazjonalnie i w przyszłości będzie się pojawiał jeszcze rzadziej. Wszyscy fińscy delegaci byli gotowi dołożyć starań, aby w miarę możliwości wyeliminować święcenia dokonywane przez prezbitera, ale nie mogli zobowiązać do tego swojego Kościoła. Położyliśmy duży nacisk na znaczenie mianowania biskupa, który przewodniczyłby ich Kościołowi Misyjnemu w Afryce Południowej. Wskazaliśmy, że gdyby tak się stało, znacznie ułatwiłoby to stosunki z [anglikańskim] Kościołem Południowej Afryki. Dopóki jednak istnieje możliwość święceń dokonywanych przez prezbiterów, trudno będzie dojść do pełnej i formalnej interkomunii, której obie strony pragną.
W odniesieniu do raportu, który wysłaliśmy do Waszej Łaskawości, chciałbym poczynić kilka spostrzeżeń. Po pierwsze, uważam, że nie będzie na wyrost powiedzenie, iż mamy ogólną zgodę w doktrynie chrześcijańskiej, a być może jest to nawet zbyt powściągliwe określenie. Podstawową rzeczą jest to, że wszyscy delegaci obu Kościołów zalecają stopniowe zjednoczenie urzędu poprzez udział każdej ze stron w konsekracji biskupiej drugiej strony. Przyznajemy też członkom Kościoła Finlandii prawo do przyjmowania Komunii w Kościele Anglii i uznajemy możliwość przyjmowania Komunii w Finlandii przez członków Kościoła Anglii bez wydawania jakichkolwiek wytycznych. Oczekujemy w przyszłości wspólnej konferencji między Kościołem Anglii a innymi Kościołami w interkomunii z nim. Obie strony uznały, że nie byłoby pożądane, abyśmy posuwali się naprzód zbyt szybko. Istnieją elementy w obu Kościołach, które wzbudzają wątpliwości, ale uważamy, że podjęto dość zdecydowany krok, który doprowadzi do uregulowania urzędu duchownego w Kościele Finlandii i oznacza prawdziwy krok naprzód w kierunku jedności chrześcijan. Łączę,
Wielebny Księże Arcybiskupie,
wyrazy szacunku,
A. C. GLOUCESTR [sic]
[A. C. Headlam, biskup Gloucester]
WSPÓLNY RAPORT
Do Ich Ekscelencji Arcybiskupa Canterbury i Arcybiskupa Turku
My, komisja wyznaczona przez Was do rozważenia wzajemnych stosunków Kościoła Anglii i Kościoła Finlandii, przedstawiamy następujące sprawozdanie:
Rozważyliśmy z wielką starannością porozumienia i różnice w doktrynie i zwyczajach obu Kościołów i musimy donieść, że w najbardziej fundamentalnych punktach doktryny istnieje zgoda. Takie relacje między dwoma Kościołami, jakie zalecamy, nie wymagają od żadnej ze Wspólnot akceptacji wszystkich opinii doktrynalnych ani wszystkich praktyk sakramentalnych lub liturgicznych charakterystycznych dla drugiej, ale oznaczają, że każda z nich wierzy, że druga trzyma się najbardziej fundamentalnych doktryn wiary chrześcijańskiej. Jesteśmy zdania, że oba Kościoły wyznają najbardziej fundamentalne doktryny wiary chrześcijańskiej.
Dlatego zalecamy:
1. Jeśli arcybiskup Turku zwróci się do arcybiskupa Canterbury o wyznaczenie biskupa, który weźmie udział w konsekracji biskupa w Kościele Finlandii, to wyznaczy on w tym celu biskupa. Na tej samej zasadzie, jeśli arcybiskup Canterbury zwróci się do arcybiskupa Turku o wyznaczenie biskupa, który weźmie udział w konsekracji biskupa w Kościele Anglii, to wyznaczy on w tym celu biskupa.
2. Delegacja anglikańska zaleca dopuszczenie wiernych Kościoła Finlandii do Komunii w Kościele Anglii i odnotowuje fakt, że Kościół Finlandii ma już w zwyczaju dopuszczanie do Komunii przy swoich ołtarzach wiernych nienależących do wyznania luterańskiego.
3. Jeśli w czasie Konferencji Lambeth lub w innym czasie odbędzie się konferencja między biskupami Wspólnoty Anglikańskiej i biskupami innych Kościołów pozostających z nią w interkomunii, biskupi Kościoła Finlandii zostaną poproszeni o wzięcie w niej udziału, a Kościół Finlandii zaprosi biskupów anglikańskich na podobne konferencje, jeśli odbędą się one w przyszłości.
ALEKSI LEHTONEN (biskup Tampere)
ERKKI KAILA (biskup Wiipuri)
MAX v. BONSDORFF (biskup Porvoo)
J. A. MANNBRMAA (dziekan Oulu)
U. PAUNU (wikariusz Valkeala)
MATTI TARKKANEN (emerytowany dyrektor misji Fińskiego Towarzystwa Misyjnego)
E. G. GULIN (profesor, Helsinki)
A. C. GLOUCESTR
STAUNTON FULHAM
A. S. DUNCAN-JONES (dziekan Chichester)
A. E. J. RAWLINSON (archidiakon Auckland)
CHARLES E. RAVEN (profesor teologii, Cambridge University)
PHILIP USHER (kapelan przy biskupie Gloucester)
CLAUDE BEAUFORT MOSS (wicedyrektor St. Boniface College, Warminster)
HELSINKI, 19 lipca, 1934.
Materiał źródłowy: http://anglicanhistory.org/lutherania/finland1934.html
Tłumaczenie: Grzegorz Żarnecki
