W dniu wczorajszym doszło do bulwersującego wydarzenia w polskim Sejmie, gdy jeden z posłów zgasił gaśnicą zapalone świece chanukowe. Jego nazwisko celowo pomijam, aby nie promować niepotrzebnie tego indywiduum. Rzeczony poseł w swojej zuchwałości posunął się nawet do twierdzenia, że zapalanie świec chanukowych jest "satanistycznym kultem". Ten postępek i motywacje należy uznać za haniebne, a do obrony Chanuki wystarczy przyjrzenie się jej historycznym korzeniom. Niech chrześcijański czytelnik sam rozstrzygnie jakiego ducha jest ktoś, kto atakuje to żydowskie święto.
Na początku drugiego wieku przed Chrystusem Antioch III, król z dynastii Seleucydów, pokonał egipską armię i zdobył kontrolę nad terytorium Judei, które wcześniej znajdowało się w strefie wpływów Ptolemeuszy. Żydzi bez oporów przyjęli jego zwierzchnictwo, dzięki czemu zyskali sobie przychylność nowego władcy. Zgodnie ze świadectwem Józefa Flawiusza Antioch III miał nawet przekazać zwierzęta ofiarne i kadzidło na potrzeby kultu w świątyni jerozolimskiej [Dawne dzieje Izraela, ks. XII rozdz. 3.3].
Sytuacja Żydów przybrała zły obrót po tym jak w 175 r. przed Chr. władzę w państwie Seleucydów przejął Antioch IV Epifanes. Nowy monarcha postanowił zhellenizować Judejczyków i zdecydował się na radykalny krok - zmianę kultu w świątyni w Jerozolimie. W grudniu 167 r. w świątyni stanął ołtarz poświęcony Zeusowi.
„W dniu piętnastym miesiąca Kislew sto czterdziestego piątego roku na ołtarzu całopalenia wybudowano ohydę spustoszenia, a w okolicznych miastach judzkich pobudowano także ołtarze - ofiary kadzielne składano nawet przed drzwiami domów i na ulicach. Księgi Prawa, które znaleziono, darto w strzępy i palono ogniem. Wyrok królewski pozbawiał życia tego, u kogo gdziekolwiek znalazła się Księga Przymierza albo jeżeli ktoś postępował zgodnie z nakazami Prawa. Tak z miesiąca na miesiąc stosowano przemoc przeciw Izraelowi, przeciwko każdemu, kogokolwiek udało im się pochwycić w miastach. Dnia dwudziestego piątego miesiąca Kislew składano ofiary na ołtarzu, który wzniesiono na ołtarzu całopalenia. Wtedy to na mocy królewskiego dekretu wymordowano kobiety, które obrzezały swoje dzieci”.
1 Księga Machabejska 1,54-60
W konsekwencji polityki Antiocha IV Żydzi podjęli powstanie, którym od 166 r. kierował Juda Machabeusz. Po kilku latach zmagań powstańcy zdobyli kontrolę nad Jerozolimą i dokonali oczyszczenia świątyni.
„Machabeusz, a z nim jego ludzie, pod wodzą Pana zdobyli świątynię i miasto, znieśli ustawione na placu przez obcokrajowców ołtarze i gaje. Po oczyszczeniu świątyni zbudowali nowy ołtarz, wykrzesali ogień z kamieni, a potem wziąwszy ten ogień, złożyli ofiarę, po dwóch latach przerw; rozniecili ogień kadzenia i zapalili lampy oraz wyłożyli chleb. Gdy to zostało dokonane, upadli całym ciałem przed Panem i błagali, aby już nigdy nie dozwolił im popaść w takie nieszczęścia, ale jeżeliby kiedy zgrzeszyli, żeby ich łagodnie skarcił, a nie wydawał bluźnierczym i barbarzyńskim narodom”.
2 Księga Machabejska 10,1-4
„Tak wielką radością napełniło ich to przywrócenie dawnych obyczajów i nadspodziewane odzyskanie swobody służby Bożej po tak długiej przerwie, iż ustanowili prawo, żeby ich potomkowie co roku przez osiem dni świętowali na pamiątkę wznowienia obrzędów w świątyni. Od owego czasu zachowujemy to święto, nazywając je świętem Świateł”
Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, ks. XII rozdz. 7.7
Powstanie przyniosło nowy rozdział w historii Izraela. Żydzi wywalczyli od Seleucydów daleko posuniętą autonomię, a kult w Jerozolimie przez kolejne stulecie przebiegał w sposób niezakłócony. Na pamiątkę oczyszczenia świątyni do dzisiaj obchodzi się Chanukę. Zapalając świece, powtarza się jeden z tych elementów liturgicznych, które Izraelici wykonali przy powtórnym poświęceniu świątyni. Chanuka symbolizuje triumf Izraela nad pogańską tyranią.
Z perspektywy chrześcijanina nie ma zatem absolutnie niczego złego w geście zapalenia chanukowych świateł. Przeciwnie - powinniśmy się radować, że religia Izraela nie została zdławiona przez Antiocha IV i wprowadzenie pogańskiego kultu w Jerozolimie się nie powiodło! A wczorajsze chuligaństwo jednego z posłów z pewnością nie służy Polsce. Mogłoby służyć co najwyżej Seleucydom.
Radosnej Chanuki!
